تصور دنیای امروزی بدون فن‌ها و هواکش‌ها سخت و کمی خفه کننده به نظر می‌رسد. این روزها خیلی از وسایل از جمله کامپیوترها و ماشین‌ها در ساختار خود دارای فن می‌باشند. فن‌ها باید گرمای ناشی از کار تجهیزات برقی و الکترونیکی را کم و طول عمر آن‌ها را افزایش دهند. پیش از کاوش در تاریخ و بررسی تاریخچه هواکش بهتر است که در ابتدا با ماهیت و چیستی هواکش‌ها آشنا شوید. چرا که هیچ سند تاریخی مبنی بر نقطه‌ی آغاز طراحی و ساخت آن‌ها وجود ندارد. بنابراین کارکرد این قبیل تجهیزات که روزی مورد نیاز بشر بوده را می‌توان اولین آیتم تاریخی هواکش‌ها و انواع فن تهویه مطبوع دانست.
تاریخچه هواکش در تعریف
بنابر تعاریفی که در منابع ذکر شده هواکش وسیله‌ای است که هوای آلوده و راکد را از یک محیط سربسته خارج و هوای تمیز و تازه را وارد می‌نماید. این تعریفی است که از سال 1809 توسط بسیاری از کارشناسان مورد قبول قرار گرفته است.
در ابتدا هواکش‌ها به منظور تزریق هوای تازه به محیط مورد استفاده قرار می‌گرفتند نه برای به گردش درآوردن هوا. در حالی که این روزها هواکش‌ها به دو نوع محوری (آکسیال) و گریز از مرکز (سانتریفیوژ) تقسیم می‌شوند و هر دو کاربرد ذکر شده در فوق را دارند.
هواکش اگزاست فن
مخترع هواکش چه کسی است؟
ایده‌ی اولیه فن‌های سانتریفیوژی به کتاب در متالیکا آقای جورجیوس آگریکولا باز می‌گردد. جایی که او به تشریح فرایند کاری هواکش‌ها در تهویه‌ی معادن پرداخته بود. این موضوع که در سال 1556 مطرح شد تا اوایل قرن 19 (حدود 300 سال بعد) در حد همان ایده ماند. بالاخره در سال 1815، مارکی دچانبن انگلیسی اولین هواکش‌های امروزی را اختراع کرد.
یکی دیگر از اولین هواکش‌ها در سال 1902 توسط کریر یک مهندس آمریکایی اختراع شد. این دستگاه بسیار بزرگ بود و صرفا در خانه‌ها و ساختمان‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گرفت.
لازم به ذکر است که اولین هواکش‌ها در قالب هود ساخته شدند تا این که در سال 1937 آن هودهای اولیه به طراحی و شکل امروزی خود رسیدند.
صنایعی که به هواکش‌ها نیاز داشتند
- اولین صنعتی که شدیدا به هواکش نیاز داشت معدن بود. در واقع کارگران زیادی برای استخراج مواد مختلف وارد تونل‌ها و اعماق زمین می‌شدند و تا مدت‌ها در یک فضای سربسته و نامناسب می‌ماندند.
- کشتیرانی دومین صنعتی است که در تاریخچه هواکش از آن نام برده می‌شود. سال 1827 ادوین استیونز آمریکایی برای اولین بار هواکش را بر روی یک کشتی نصب کرد تا دیگ بخار آن خنک شود.
تاریخچه هواکش گریز از مرکز
الکساندر سابلوکوف یک مهندس نظامی روسی بود که در سال 1382 یک هواکش مناسب برای کشتی‌های نظامی روسی اختراع کرد. چیزی که امروزه به عنوان فن سانتریفیوژ شناخته می‌شود.
تاریخچه هواکش در ایران
در دهه‌ی 1330 اولین فروشگاه عرضه کننده هواکش در خیابان سعدی تهران شروع به کار کرد. این فروشگاه توسط ویکتور ابراهیمی و صالح چیتایات مدیریت می‌شد و به نوعی نماینده‌ی فروش محصولات ایندولا در ایران بود. تا دهه‌ی 1340 فروشندگان هواکش در ایران محدود بودند تا این که اوایل دهه 1350 تهران از لوله کشی گاز برخوردار گشت. در نتیجه مشترکین مجبور به استفاده از هواکش در محل‌های نصب مشعل گاز شدند. همچنین بنابر الزام سازمان محیط زیست فروشگاه‌های مواد غذایی هم باید از هواکش بهره می‌بردند. لذا به تدریج استفاده از فن، هواکش و سیستم تهویه در ایران رواج بیشتری پیدا کرد.
حال و آینده‌ی هواکش‌ها
با افزایش آگاهی زیست محیطی و تمایل به صرفه جویی در انرژی، فن‌ها به تدریج در حال جایگزینی سیستم‌های تهویه مطبوع هستند. به این علت که سیستم‌های تهویه نسبت به هواکش‌ها به انرژی بسیار بیشتری نیاز دارد. ضمن این که هزینه طراحی و نگهداری آن‌ها نیز بسیار زیاد می‌باشد. با این حال، برخلاف کولرها، فن‌ها قادر به کاهش دمای اتاق نیستند. صرفا می‌توان با آن‌ها سیستم‌هایی را طراحی کرد که در نهایت دمای محیط را کاهش می‌دهند.
پیشرفت فن‌ها
مطابق با پیشرفت‌های تکنولوژی، فن‌های مدرن همیشه دارای عملکردهای جدید، موتورهای قدرتمند و مهم‌تر از همه، درایوهای صرفه جویی در انرژی هستند. موتورهای مدرن نیز سطح صدا را به حداقل رسانده‌اند. اولین پنکه‌های سقفی تا فن‌های گریز از مرکز و به تدریج فن‌های رومیزی همگی ماحصل تلاش طراحان و تولید کنندگان در سراسر این کره خاکی می‌باشند.
هواکش خانگی
هواکش‌ها را از کجا می‌توان خریداری کرد؟
- فن‌ها را می‌توان در هر فروشگاه بزرگی، از جمله فروشگاه های لوازم الکترونیکی به شکل حضوری یا آنلاین خریداری کرد. در مراجعه حضوری، می‌توانید مستقیماً دستگاه‌ها را بررسی و آزمایش کنید. در صورتی که تصمیم به خرید آنلاین دارید، از تحویل محصول درب منزل خود لذت ببرید.
- مقایسه ارائه دهندگان مختلف قبل از خرید می‌تواند مفید باشد. اگر هواکش را مستقیماً از شرکت سازنده خریداری کنید، بیشترین امنیت ممکن را هنگام خرید دارید.
- در نهایت هنگام انتخاب هواکش نباید صرفا به قیمت آن توجه کرد، کیفیت و عملکرد حداقل به همان اندازه مهم هستند.
- توجه داشته باشید که معمولا بیشترین تقاضا برای فن‌ها و هواکش‌ها در فصل تابستان می‌باشد. لذا ممکن است درگیر مسائل مربوط به عرضه و تقاضا شوید.
معرفی دو هواکش مدرن امروزی
همان‌طور که در بررسی تاریخچه هواکش دیدیم محصولات مدرن امروزی راه دور و درازی را طی کرده‌اند تا به اینجا رسیده‌اند. دو نمونه از بهترین هواکش‌ها به این ترتیب می‌باشند:
هواکش مولتی و مولتی وینگ
یک نمونه فن آکسیال صنعتی که علیرغم سرعت پایینش حجم زیادی از هوا یا گاز را جا به جا می‌کند. با توجه به قیمت و کیفیت خوبی که این محصولات دارند بسیار پرفروش می‌باشند.
فن صنعتی آکسیال
هواکش ایلکا
هواکش ایلکا یک فن پره محوری که به دلیل استفاده از اکسترنال روتور بسیار کم مصرف است. در نتیجه راندمان کاری و بازده بالایی دارند. این هواکش‌ها هم به شکل دمنده و هم مکنده قابل استفاده می‌باشند.
هواکش‌های آکسیال از جمله اولین فن‌هایی بودند که طراحی و ساخته شدند
کوییک فن
به لطف نیاکانمان این روزها شرکت‌های ایرانی متعددی هستند که توانایی طراحی و ساخت انواع فن‌ها و هواکش‌ها را دارند. کوییک فن نیز یک فروشنده‌ی ایرانی است که تجهیزات تهویه صنایع مختلف را تامین و توزیع می‌نماید. با توجه به تنوع محصولات شاید بد نباشد که قبل از خرید با یک فرد متخصص در این حوزه به مشورت بپردازید.
نتیجه گیری
همیشه و در همه‌ی منابع مربوط به تاریخچه هواکش، نام برخی از مهندسان و تکنسین‌ها جا می‌افتد. اما به طور کلی می‌توان گفت که هواکش‌ها بخش مهمی از صنایع و حتی ساختمان‌های مسکونی هستند که باید با توجه به نیاز کاربران و شرایط محیط خریداری شوند.