اگر نمیدانید برای فضای آشپزخانه، سرویسبهداشتی یا کارگاهتان چه میزان تهویه لازم دارید، این راهنما با محوریت محاسبه CFM اگزاست فن خیلی سریع به شما میگوید از کجا شروع کنید و چطور مقدار دقیق را بهدست آورید. کافی است حجم فضا، نوع کاربری و مسیر کانال را مشخص کنید تا بدانید چه دبی هوا لازم دارید و چه فنهایی پاسخگو هستند؛ ادامه متن تمام نکات، جدولها و اشتباهات رایج را پوشش میدهد تا در انتخاب سیستم تهویه هیچ خطایی رخ ندهد.
CFM چیست و چرا محاسبه آن مهم است؟
CFM یا Cubic Feet per Minute یعنی میزان هوایی که فن در یک دقیقه جابهجا میکند. هرچقدر مقدار CFM دقیقتر انتخاب شود، تهویه مؤثرتر، مصرف انرژی کمتر و عمر تجهیزات بیشتر میشود. اگر مقدار CFM کمتر از حد نیاز باشد، بو، رطوبت، دود و گرما جمع میشوند و اگر بیش از حد باشد، صدای زیاد، فشار منفی و اتلاف انرژی پیش میآید.
محاسبه CFM اگزاست فن در حالت استاندارد
۱) محاسبه بر اساس حجم فضا
فرمول پایه:
حجم فضا (طول × عرض × ارتفاع) ÷ زمان لازم برای تعویض کامل هوا = CFM
مثال: اگر اتاقی ۳۰ مترمکعب باشد و بخواهید هوا هر ۳ دقیقه کاملاً تعویض شود:
CFM = 30 ÷ 0.085 (سه دقیقه) ≈ 353 CFM
این روش برای آشپزخانههای خانگی، اتاقهای کوچک و سرویسها بسیار کاربردی است.
۲) محاسبه CFM اگزاست فن بر اساس تعداد تعویض هوا (ACH)
برای فضاهای شلوغتر یا صنعتی، معمولاً تعداد تعویض هوا معیار بهتری است:
- رستورانها: 20–40 ACH
- سرویسهای عمومی: 10–15 ACH
- کارگاهها: 15–25 ACH
۳) محاسبه مخصوص آشپزخانه و هود
CFM هود معمولاً بر اساس نوع پختوپز تعیین میشود:
- سرخکردنی سنگین: 500–1200 CFM
- پخت معمولی: 250–500 CFM
- اجاق کممصرف: 150–250 CFM
محاسبه CFM اگزاست فن برای کاربردهای رایج در یک جدول
| نوع فضا | حجم تقریبی | تعداد تعویض هوا | CFM پیشنهادی | نکته کلیدی |
|---|---|---|---|---|
| سرویسبهداشتی کوچک | 10–15 m³ | 10–12 | 100–150 | انتخاب مدل بیصدا |
| اتاق کار | 25–40 m³ | 6–12 | 150–250 | توجه به فشار استاتیک |
| آشپزخانه خانگی | 20–30 m³ | 15–20 | 250–450 | چربی و دما را در نظر بگیرید |
| آشپزخانه رستوران | 50–150 m³ | 20–40 | 600–2000 | مسیر کانال مهمترین عامل است |
| کارگاه کوچک | 40–60 m³ | 15–25 | 350–700 | تمرکز روی فیلتراسیون |
این جدول نقطه شروع است. مقدار نهایی به نوع فن و چیدمان کانالهای اگزاست فن بستگی دارد، چون هر خم، هر فیلتر و هر متر داکت باعث افت فشار و افزایش CFM موردنیاز میشود. در همین زمینه سایت معتبر Industrial Fans Direct توضیح میدهد که:
«انتخاب اندازه مناسب اگزاست فن تنها زمانی دقیق است که CFM با حجم فضا و مقاومت سیستم کانال مطابقت داشته باشد؛ اگر این تطابق رعایت نشود، تهویه ناکارآمد و مصرف انرژی بالا اجتنابناپذیر خواهد بود.»
در جای دیگر در سایت KrissVent در این رابطه میخوانیم که:
«افت فشار ناشی از مسیرهای پیچیده، فیلترها و خمها باید در محاسبات لحاظ شود؛ در غیر این صورت فن قادر نخواهد بود دبی هوای اسمی خود را در شرایط واقعی ارائه کند.»
نقش چیدمان کانالهای اگزاست فن در مقدار CFM
حتی اگر بهترین فن دنیا را خریداری کنید، اگر کانالها اشتباه طراحی شده باشند، عملکرد واقعی فن نصف مقدار اسمی خواهد بود. نکات مهم:
- هر خم ۹۰ درجه تقریباً معادل ۲ تا ۳ متر داکت افت فشار ایجاد میکند.
- استفاده از داکت باریکتر باعث افزایش سرعت هوا و صدای اضافی میشود.
- طول زیاد داکت نیاز به CFM بالاتر و موتور قویتر دارد.
- وجود فیلترهای چربی، مشباکس یا دمپرها فشار سیستم را افزایش میدهد.
برای همین است که حتی یک اشتباه کوچک در چیدمان کانالهای اگزاست فن میتواند باعث لرزش فن، دود برگشتی و فشار منفی در محیط شود.
انواع اگزاست فن و تأثیر آنها بر محاسبه CFM
نوع فن انتخابی باید با CFM واقعی موردنیاز هماهنگ باشد:
- فنهای محوری: مناسب حجم زیاد با فشار کم.
- فنهای سانتریفیوژ: بهترین انتخاب برای مسیرهای کانالدار، داکت طولانی یا فشار استاتیک بالا.
- مدل سقفی: برای تخلیه مستقیم از بام مناسب است، مخصوصاً ترکیب با هودهای حرفهای.
- مدلهای کمصدا: مخصوص فضاهای حساس به نویز یا خانههای کوچک.
در بخشی از پروژهها، استفاده از اگزاست فن سقفی در انتهای داکت و یک فن کمکی در ابتدای مسیر باعث بهبود جریان هوا و کاهش فشار روی یک فن واحد میشود.
فنهای خاص: ضد آب و کمصدا
برخی فضاها شرایط ویژه دارند و انتخاب فن اشتباه میتواند خطرآفرین باشد.
- اگزاست فن ضد آب برای سرویسها، حمامها و فضاهای مرطوب ضروری است. این مدلها محفظه IP بالا دارند و در برابر بخار و قطرات مقاومت میکنند.
- اگزاست فن بیصدا برای خانهها، کافیشاپهای کوچک، دفاتر و فضاهای اوپنپلن مناسب است. طراحی بلید و بلبرینگ این مدلها ارتعاش کمتر و جریان نرمتر ایجاد میکند.
اشتباهات رایج در خرید اگزاست فن
بسیاری از کاربران فکر میکنند «هرچه CFM بیشتر، بهتر» درحالیکه این ذهنیت باعث مشکلات جدی میشود. چند خطای پرتکرار:
- انتخاب فن با CFM خیلی بالا که صدای زیاد و فشار منفی تولید میکند.
- بیتوجهی به مسیر کانال و افت فشار واقعی.
- خرید فن بر اساس قیمت، نه راندمان و کیفیت موتور.
- تصور اشتباه اینکه همه فنها در شرایط واقعی همان مقدار CFM اسمی را میدهند.
- نصب در فضای بسته بدون دسترسی مناسب برای سرویس.
این عوامل باعث خرابی زودهنگام فن، داغشدن موتور و تهویه ناکارآمد میشوند.
انتخاب CFM بهصورت ترکیبی (فضا + مسیر + نوع فن)
| حجم فضا | مسیر کانال | نوع فن مناسب | CFM پیشنهادی |
|---|---|---|---|
| 20–30 m³ | کوتاه، بدون خم | محوری بیصدا | 150–250 |
| 30–50 m³ | یک یا دو خم | سانتریفیوژ | 250–400 |
| 50–100 m³ | داکت طولانی | سقفی + سانتریفیوژ | 450–700 |
| 100–150 m³ | چندین خم و فیلتر | سانتریفیوژ فشاربالا | 800–1500 |
| بالاتر از 150 m³ | رستوران یا کارگاه | ترکیبی از دو فن | 1200–2500 |
نکات نگهداری برای حفظ CFM واقعی
- فیلترها را هر ۲ تا ۴ هفته تمیز کنید.
- داکتها را هر ۶ ماه سرویس کنید.
- لرزش و صدای غیرعادی را جدی بگیرید؛ معمولاً نشانه بالانس نامناسب یا خرابی بلبرینگ است.
- دمپرهای مسیر را بررسی کنید تا گیر نکرده باشند.
جمعبندی
برای رسیدن به یک تهویه دقیق و کارآمد، باید محاسبه را با حجم فضا شروع کنید و سپس با درنظرگرفتن نوع فن، مسیر کانال، تعداد خمها و میزان رطوبت و چربی، مقدار CFM نهایی را تعیین کنید. ترکیب درست طراحی کانال و انتخاب فن، مهمترین عامل برای داشتن هوای سالم، کاهش بو و جلوگیری از فشار منفی است. این ساختار، مناسبترین روش برای محاسبه دقیق محاسبه CFM اگزاست فن و انتخاب مطمئنترین سیستم تهویه است.